11 jun 2020

Familiekroniek - Hilverda

Ik heb me al in zoveel stamboomreeksen verdiept dat het nu echt tijd wordt naspeuringen te verrichten naar mijn eigen achternaam: Hilverda. Ook hier is al het nodige voorwerk verricht, bijvoorbeeld door Henk Hilverda die de stamboom van de Hilverda’s in kaart heeft gebracht en door de Studiegroep Oud Staveren.
Mijn vader heette Klaas Hilverda. Bij zijn geboorte kreeg hij de naam Sybren, maar omdat tien dagen later zijn vader Klaas overleed, kreeg mijn vader de naam van zijn vader. De reden van de naamswisseling was tragisch, maar historisch gezien is het wel mooi: de naam Klaas of Claas hoort al eeuwen bij onze Hilverda-tak. Op de foto hieronder, gemaakt in 1924, staat mijn grootvader Klaas Hilverda in het midden van de achterste rij. Zittend achter het tafeltje, met bolhoed: mijn overgrootvader Rients Hilverda.

gezin Hilverda 1924

Hilwarda
In 1811 neemt Jouke Clases Hilwarda de naam Hilwarda aan, ook voor zijn zoon Klaas Joukes. Ja, u leest het goed: Hilwarda. Wat een prachtige naam! En wat jammer dat die naam langzamerhand is verbasterd via Hilwerda naar Hilverda. Op het diploma van de landbouwschool van mijn zo jong overleden grootvader Klaas Hilverda staat de achternaam gespeld als Hilwerda.


Naamaanneming Hilwarda

‘Al te geel’
Jouke Clases Hilwarda is geboren in 1762 in Stavoren. Hij is praamschuiver, bakker, stadsmajoor en havenmeester van Stavoren. Een stadsmajoor had allerlei stadsdiensten zoals de politie en de brandweer onder zich.
Als de burgers zich in 1797 moeten bewapenen, is Jouke dit wel verplicht, maar hij wordt niet geschikt geacht. Hij is ‘al te geel. Door dien oneg. niet toevertrouwt.’ Een jaar daarvoor heeft Pieter Rommerts hem vervangen als stadsmajoor en havenmeester. Wat zou ‘al te geel’ zijn? Heeft hij geelzucht? Waarschijnlijk heeft de kleur te maken met zijn politieke voorkeur. Het zijn de patriotten die de burgermilities opzetten. Wie prinsgezind is toont dat met gele linten.
Jouke sterft in 1824 in Workum.

’t Vergulde Hoofd
De vader van Jouke Clases Hilwarda heet Claas Joukes Hilwarda. Hij is geboren ca. 1715 in Poppingawier. Ook Claas is stadsmajoor te Stavoren en daarnaast hospes in ’t Vergulde Hoofd. ’t Vergulde Hoofd was de stadsherberg van Stavoren en stond ten zuiden van het stadhuis. De stadsherberg was in eigendom van het stadsbestuur. Hier konden gasten van de stadsregering en andere bezoekers logeren
Claas trouwt drie keer. Zijn hierboven beschreven zoon Jouke is het achtste kind uit zijn derde huwelijk, de laatste van in totaal zestien kinderen. 

Stadhuis Stavoren

Wagenmaker
We springen vooruit in de tijd en komen uit bij zoon Klaas van de al te gele Jouke. Deze Klaas Hilwarda is geboren in 1788 in Stavoren. Hij is bakker, trouwt met Janke Abma uit Workum en verhuist naar dit stadje. Ze krijgen in 1818 een zoon die ze Jouke noemen. Jouke wordt wagenmaker. Hij trouwt met Trijntje Bantema uit Dronrijp en vestigt zich daar als wagenmaker. Een van de kinderen van Jouke en Trijntje is Rients Hilwerda, mijn overgrootvader. Rients wordt gardenier en als hij met de weduwe Sjoukje Feikema trouwt, die op een boerderij in Dronrijp woont, wordt hij landbouwer. Hun jongste zoon is mijn grootvader Klaas Hilwerda.

Frij faam
Wanneer we een sprong teruggaan in de tijd komen we uit bij Jan Jans Hilverda, geboren in 1599 en overleden te Minnertsga in 1665. In de kerk van Minnertsga ligt een grafsteen voor Jan Jans, zijn vrouw Hiltje Haarda en zijn broer die na zijn dood met Hiltje trouwde. Er staan twee wapens op de grafsteen. Beide met de halve Friese adelaar en met dorsvlegels. Op de linker nog drie klaverbladen en op de rechter een bundel korenaren. Passende symbolen voor landbouwers.
Op de website Minnertsga Vroeger staat een artikel over deze grafsteen en over de boerderij Haarda waarop Hiltje ‘frij faam’ was, vrije vrouw.

Grafsteen Jan Jans Hilverda in Minnertsga

De clan van Hilwart
Waar de naam Hilverda, Hilwerda of Hilwarda vandaan komt? Waarschijnlijk heeft het nageslacht van ene Hilwart of Hilwert zich ooit zo genoemd. Dan zijn wij dus de clan van Hilwart. Zoals Hilversum de woonplaats van een Hilwart was.

Ik zou mijn achternaam kunnen veranderen in Hilwarda. In de brochure over naamsverandering van het Ministerie voor Justitie en Veiligheid staat: ‘Vanaf ongeveer 1811 heeft Friesland een Burgerlijke Stand. Sinds die tijd zijn Friese achternamen soms vernederlandst. De Friese achternaam ‘Sudema’ kan bijvoorbeeld de Nederlandse spelling ‘Zuidema’ hebben gekregen. U kunt een aanvraag indienen om uw oorspronkelijke Friese achternaam terug te krijgen.’


8 jun 2020

Familiekroniek - Schotanus

Ik heb het al eerder verteld, Verborgen Verleden is een van mijn favoriete tv-programma’s. Ik ben altijd lichtelijk jaloers als ik zie hoe archivarissen de stambomen van bekende Nederlanders uitpluizen en interessante documenten opduiken.
Gelukkig is er op internet ook veel te vinden en zijn er anderen die onderzoek hebben gedaan. Veel van mijn voorouders zijn arbeiders, landbouwers, schippers en bijna allemaal wonen ze generatie na generatie in Friesland. Maar na enig speurwerk kom ook ik heel andere takken tegen in mijn stamboom. Met voorvaderen die bijvoorbeeld hebben gestudeerd aan de universiteit van Franeker. Over de Lautenbachs heb ik hier al eens geschreven. Voorvader Jacobus Lautenbach komt uit Duitsland.

Kleermakerij Minnertsga

Kleermaker in Minnertsga
Een andere interessante tak is die van Schotanus. De moeder van mijn pake Johannes Nieuwenhuis heette Aaltje Schotanus. Haar vader Johannes Jacobus Schotanus was kleermaker in Minnertsga. Hier schreef ik over de kleermakerszaak in Minnertsga van Aaltjes broer Christoffel. Op de website Minnertsga Vroeger vond ik een mooi verhaal over die zaak.

Van Schoot
Op de website van de Schotanus Stichting vind ik de volgende informatie. Alle Schotanussen in ons land stammen af van Baernd Gabbes (ca. 1522–1551), die huwde met de uit het Drentse Ruinen afkomstige Johanna Hendriks. Baernd Gabbes werd geboren in Goïngarijp en vestigde zich in Oudeschoot - toen nog Schoot genoemd - vlakbij Heerenveen. Baernd en Johanna kregen drie zonen: Gabbe, Hendrik en Jelle. Omdat de jongens naar een Latijnse school gingen kregen ze Latijnse namen: Gabbe werd Jacobus, Hendrik werd Henricus en Jelle werd Gellius. Vader Baernd Gabbes was afkomstig van Schoot, in het Latijn: Schotanus.

Vetkopers
Over de voorvaderen van Baernd Gabbes is ook nog het een en ander bekend. De eerste die uit de duisternis van het verleden geplukt kan worden is Gabbe Baernds, geboren ca. 1437 in Fernwoude. Zijn zoon Baernd (geboren ca. 1462 in Stavoren) was commandant bij de Vetkopers. Hij sneuvelde op 13 januari 1496 op het Slotermeer, bij de strijd van de woudboeren tegen de Saksische troepen. Als je meer wilt weten over de strijd tussen de Schieringers en de Vetkopers, klik dan hier.

Schotanusatlas

Cartograaf
Jacobus, Henricus en Gellius waren de achterkleinzonen van Vetkoper Baernd. Jacobus Bernardi Schotanus (1547-1617) werd predikant, onder meer te Jorwerd. Henricus Bernardi werd hoogleraar aan de universiteit van Franeker en Gellius Bernardi werd dokter en priester te Leeuwarden. In mijn enthousiasme dacht ik even rechtstreeks af te stammen van cartograaf Bernardus Schotanus à Sterringa (van de befaamde Schotanusatlas), maar dat klopt niet. Voorvader van de cartograaf is Gellius, mijn voorvader is Jacobus. Het aardige is dat in mijn stamreeks de naam Jacobus steeds terugkomt. Mijn betovergrootvader, de kleermaker te Minnertsga, heette Johannes Jacobus Schotanus.

Familiewapen
Natuurlijk heeft het geslacht Schotanus een familiewapen. Dit zegt de website van de Schotanus Stichting erover: “Het is een zgn sprekend wapen. Hetgeen wil zeggen dat de symbolen deels aan de naam zijn ontleend. Ster en ring wijzen op de naam Starringa of Sterringa (afkomstig van de oorspronkelijke naam van Staveren). De drie boven elkaar geplaatste harten symboliseren "eigenerfd" bezit in drie opeenvolgende generaties, dus vrij van leenrecht, een zogenaamd allodiaal bezit.”