De afdeling Marssum van de SDAP (deel 1)

De voorganger van de PvdA was de SDAP, de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij. Omdat mijn pake Johannes Nieuwenhuis in zijn woonplaats Marssum vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw actief was in deze partij, ging ik een paar jaar geleden in de archieven van het IISG op zoek naar de geschiedenis van de SDAP-afdeling Marssum. Marssum is het eerste dorp wat je tegenkomt als je van Leeuwarden naar Harlingen rijdt.

De SDAP wordt opgericht in augustus 1894, maar het duurt even voor de partij doorsijpelt in de vruchtbare Friese bodem van armoede en opstand. In Marssum ontkiemt in 1904 het eerste zaadje.

SDAP affiche uit 1919

Overleden afdeling

In het archief van het IISG vind ik de correspondentie die het Dagelijks Bestuur van de SDAP in Amsterdam ontving van de Marssumer sociaal-democraten. Op 28 maart 1904 is in Marssum een afdeling opgericht die zeven leden telt. Voorzitter is Kikstra, Van der Meulen is secretaris en De Vries penningmeester.

Het jaar daarop ontvangt het Dagelijks Bestuur een briefje uit Marssum: “Door deze bericht ik u dat de afdeeling Marsum van de SDAP niet meer bestaat. Door vertrek van de voorzitter en het bedanken van een paar leden is hij teniet gegaan. Namens de overleden afdeling, Van der Meulen, secretaris.”

Het Dagelijks Bestuur laat het er niet bij zitten en probeert het district Dokkum op te porren de oprichting van een afdeling in Marssum te bevorderen. De heer Smidt van het district Dokkum antwoordt dat het hem geen goed idee lijkt om met deze taak opgezadeld te worden “aangezien Marssum zeker op 5 uur afstand van Dokkum ligt.” In 1905 worden afstanden gemeten in de tijd die het kost om van het ene dorp naar het andere te lopen.
Afgezien van de afstand hoort Marssum helemaal niet bij het district Dokkum, maar bij Franeker, schrijft Smidt. Hij stelt voor dat Van der Heide in Engelum de taak op zich neemt. Van der Heide is provinciaal vertegenwoordiger en “bovendien komt Van der Heide daar nog al eens gauw, want het is onmiddellijk bij hem in de buurt.”

Marssum rond 1904

Een onverschillig dorpje

Van der Heide schrijft het Dagelijks Bestuur op 28 augustus een briefje. “Marssum ligt op een half uur van Engelum,” begint hij heel feitelijk om te vervolgen met een kenschets van het dorp en haar bewoners. “Het is een onverschillig dorpje waar men echter goed stemt.” Ook noemt hij het dorp half anarchistisch. Waarschijnlijk is de invloed van Domela Nieuwenhuis op de Marssummers nog steeds groot en zien ze weinig in de ideeën van de SDAP om de staat van binnenuit te hervormen. Van der Heide stelt voor eerst te kijken of er in het dorp een geschikte flinke kracht is, die een middelpunt kan zijn “anders is er niets te beginnen.”

Het lijkt erop dat die kracht een paar jaar later wordt gevonden, want op 30 maart 1908 bestaat er weer een afdeling Marssum, nu met tien leden. Op een roze velletje papier schrijft de secretaris het jaarverslag. Hij verontschuldigt zich voor de geringe lengte, de afdeling is immers nog maar net opgericht, na een openbare vergadering in maart. Achterop het roze velletje schrijft hij de namen van de tien leden. Het bestuur bestaat uit S. Bekius, J.L. Faber en J. Hiemstra.

Wordt vervolgd